گزارشی از پنل زنان کارآفرین در رویداد یلداسامیت 2023 - تور آسیایی ارزان

در ابتدای پنل اسدی به ارائه توضیحات و آماری پرداخت که در ادامه می آید؛ وقتی در خصوص موضوع زنان صحبت می کنیم، نقطه عزیمت ما تمرکز روی سهم 50 درصدی زنان از نیروی انسانی است. این در حالی است که در تمام حوزه های قدرت، از جمله حوزه های مالی و سیاسی، درصد مشارکت زنان این سهم 50 درصدی را نمایندگی نمی نماید.

وی افزود که در این پنل قرار نیست به علل و چرایی این موضوع بپردازیم، چون بیشتر افراد، از جمله زنان و مردان جامعه، با علل و عوامل این موضوع آشنا هستند. تمرکز ما روی این موضوع است که چگونه می توانیم مطالبات مان را به شکلی تنظیم کنیم که با همراهی نهادهای صنفی، در آینده نه چندان دور، شاهد افزایش سهم زنان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تعیینا بسته به موضوع پنل امروز، باشیم.

در اینجا به آماری در این زمینه اشاره می کنم. آخرین آمار ما درباره سهم زنان در زیست بوم فاوای کشور که مبتنی بر گزارش سال 1399 سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات است، نشان می دهد که سهم زنان در این حوزه 15 درصد است یعنی در سی لول (C-level) و صندلی های مدیریتی. امروز که در خدمت شما هستیم، مبتنی بر دو گزارش رسمی خدمت تان می گویم، یعنی گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که سهم زنان در حوزه مدیریتی را 10درصد در رسته فاوا اعلام می نماید و آمار رسمی سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران هم سهم زنان را 10درصد نشان می دهد. این در حالی است که در سال 1399 سهم 15 درصدی داشتیم و در سه سال اخیر، با کاهش 5 درصدی سهم زنان در فناوری اطلاعات و ارتباطات روبرو بودیم.

البته بدیهی است که این موضوع به شدت وابسته به تصمیم گیری سیاست گذاران و گاهی عدم توجه به موضوع سهم زنان در این عرصه است. اما ما کوشش کردیم در پنل امروز، به طراحی یا بیان مطالبات خودمان به عنوان زنان فعال در این حوزه از نهادهای صنفی بپردازیم و بگوییم که انتظارمان از نهادهای صنفی این است که با چه فعالیت هایی و یا با چه سیاست های تشویقی یاری نمایند تا در سال های آینده، زنان حداقل به درصد سابق و ای بسا به درصد بیشتری از سهم مشارکت در حوزه فاوا دست پیدا نمایند.

این در حالی است که زیست بوم استارتاپی در ایران و در سراسر جهان، به خاطر نوآوری ها و به روز بودن باید احتمالا خوشامدگویی بیشتری نسبت به سایر حوزه ها برای ورود زنان داشته باشد. این در حالی است که گزارش چند روز اخیر وزارت صمت درخصوص سهم زنان در اقتصاد کشور حاکی از سهم 13 درصدی زنان در اقتصاد کشور است.

خانم سلوکی! شما هم در هیأت مدیره نصر تهران حضور دارید و هم سابقه فعالیت تخصصی شما در حوزه منابع انسانی و آموزش می تواند به ما یاری کند که این تصویر تا مقدار زیادی روشن گردد. درحالی که تعداد زنان فارغ التحصیل در رشته های وابسته به علوم کامپیوتر در کشور 50 درصد است، ولی شاهد این هستیم که زنان فعال در این حوزه، تعدادشان نسبتی با خروجی آنها در دانشگاه ندارد. شما فکر می کنید علت و عاملش چیست؟ و چه کاری می توان در این حوزه کرد؟

سلوکی: از وجوه مختلفی می توانیم به این مسئله نگاه کنیم. یکی از مسائلی که وجود دارد، فرهنگ سازمانی و بحث اجتماعی است، نسبت به اینکه ممکن است زنان در جایگاه هایی حرفه ای و تخصصی و همین طور در جایگاه های سیاست گذاری خیلی پیروز نباشند. در حقیقت، این یک بار ذهنی است. این باور باعث شده که تا حدودی اعتماد به این مسئله کم گردد. از آن طرف، صندلی ها و جایگاه های رهبری در لایه سی-لول (C-Level) بسیار کم است و آنجا که قرار است بین یک خانم یا یک آقا انتخاب انجام گردد، خانم ها گزینه نهایی نیستند. به این علت که اساساً حضور زنان در جایگاه های حرفه ای احتیاجمند به یک شبکه حمایتی است.

نقص در این شبکه حمایتی به صورت گسترده، باعث می گردد این اتفاق بیفتد. وقتی این حمایت وجود ندارد، اعتماد به نفس لازم از زنان گرفته می گردد و همین طور انگیزه شان. شما به بخش خصوصی اشاره نمودید. در بخش خصوصی هم وقتی قرار است یک سری آیین نامه تنظیم کنیم، آیین نامه های داخلی یا دستورالعمل هایی که منجر به گرفتن صندلی ها و موقعیت های متفاوت می گردد، نگاه نمی کنیم که آیا آیین نامه هایمان باعث حضور بیشتر زنان می گردد یا کمرنگ شدن آن.

ما در سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران 34 کمیسیون تخصصی داریم که از این تعداد، ریاست دو کمیسیون بر عهده خانم ها بود. اگر نایب رئیس های کمیسیون ها را هم در نظر بگیریم. 2 تا 3 نفر خانم در این جایگاه ها حضور دارند. وقتی آیین نامه را تنظیم می کنیم، باید به این توجه کنیم که وقتی می گوییم روسای کمیسیون ها از هیأت مدیره باشد، وقتی تعداد صندلی خانم ها در هیأت مدیره کم و انگشت شمار است، یا هیأت مدیره معین نماینده رئیس کمیسیون باشد، باید به این توجه کنیم که نقش زنان را ببینیم.

موضوع توسعه فردی و مهارت های نرم برای زنان هم باید مورد توجه قرار گیرد. مهارت های نرم زنان باید منطبق با بازار کار و تاب آوری در این بازار باشد. این آمادگی باعث می گردد مطالبه گری و اعتماد به نفس شان بیشتر گردد و حضور پررنگ تری داشته باشند.

اسدی: تمرکز اتاق بازرگانی در سال های اخیر روی کسب وکارهای سنتی بوده است. تا اینکه مرکز تحول اتاق تهران ایجاد شد. کمی بیشتر درباره این مرکز صحبت کنید و اینکه آیا برنامه خاصی برای افزایش سهم زنان در سطوح مدیریتی از جمله خود اتاق دارید؟

بنکدارپور: اتاق بازرگانی جهانی هر سال فهرستی از معیارهایی که برایش اهمیت دارد را منتشر می نماید و سال جاری سه مورد را در نظر گرفته که یکی از آنها، توانمندسازی بانوان است. ما برای توانمندسازی بانوان و حضور موثر آنها در عرصه مالی، برنامه هایی داریم. اولین اقدام که اجرایی شده این است که معاونت کسب وکار اتاق یک بخش را در وب سایت اتاق قرار داده که بانوان عضو اتاق می توانند خودشان را معرفی نمایند.

بیش از 8 هزار نفر از بیش از 33 هزار عضو اتاق بازرگانی تهران، خانم هستند. به این ترتیب، زنان می توانند کسب وکار شان را به دیگران بهتر معرفی نمایند. در حال حاضر مشاوره و میز خدمت معاونت کسب وکار اتاق بازرگانی تهران با اولویت بانوان است.

مجری: خانم آریا! شما در یکی از مردانه ترین حوزه های فاوا یعنی امنیت فعالیت می کنید. کمی بیشتر درباره تجربیات تان به ما بگویید.

آریا: سازمان نظام صنفی و فعالیت تشکلی به شدت موجب بلوغ حرفه ای شد و یکی از مهم ترین قسمت هایش صبر بود. اینکه یاد گرفتم در کنار افراد با ایده ها و نظرات مختلف فعالیت کنم. راه سختی بود! ما بیش از 20 سال است در حوزه امنیت فعالیت می کنیم. فکر می کنم مهم ترین مسئله ای که وجود داشته، استمرار بود. اگر قرار باشد با کوچک ترین چالشی جا بزنیم و از آن حوزه کناره گیری کنیم، بعید می دانم هیچ وقت، هیچ کدام از خانم های توانمندی که الان در فاوا فعالیت می نمایند، می توانستند به نقطه ای که الان هستند برسند.

درباره آمار صحبت کردید. این آمار (کاهش مشارکت زنان) در جهان روی داده است. این کاهش از سال 2021 تا به امروز حدود 4 تا 5 درصدی در سراسر جهان بوده است. ما شاهد این کاهش آمار (حضور زنان) در حوزه مهندسی هستیم. فکر می کنم باید (به زنان) آگاهی رسانی کنیم و اولین مورد این است که با چالش روبرو خواهی شد!. چالش صبوری و استمرار و توانمندشدن احتیاج دارد.

به نظرم، آگاهی رسانی، آموزش و الگوسازی بسیار مهم هستند. روی الگوسازی تاکید دارم. ما برای زنان الگوسازی نکردیم و نشان ندادیم زنان پیروز چه راهی را طی کردند. الان شرایط (نسبت به گذشته) فراهم تر است. وقتی ما آغاز کردیم، تقریبا خانمی در این حوزه نبود. الان بیشتر از نصف کلاس ها خانم هستند. اما چرا این زنان به عرصه آشکار فعالیت نمی رسند؟ به نظرم به صبوری و استمرار و تاب آوری و توانمندسازی بستگی دارد.

من 4 دوره و روی هم رفته 12 سال رئیس کمیسیون افتا نصر تهران بوده ام. خوشبختانه در کمیسیون افتا، شبکه حمایتی که خانم سلوکی اشاره نمود، وجود داشت. اما در لایه های بالاتر ، هم از دیدگاه بخش خصوصی و هم دیدگاه حاکمیتی، نگاه شکاک و حتی بازدارنده وجود داشته است.

اسدی: به عنوان کسی که کسب وکارش در شهرستان ایجاد شده و رشد نموده، به ما بگویید که چطور با چالش های مختلف روبرو شدید؟

راد: من در شیراز مسیری متفاوت با کسی که در دانشگاه تهران درس می خواند، طی نکردم. دانشگاه شیراز یکی از اولین دانشگاه های ایران بود که آزمایشگاه کلود کامپیوتینگ داشت. به جز من و یک نفر دیگر، همه همکلاسی هایم مهاجرت کردند. یعنی انگیره این را که به عنوان یک خانم وارد یک مسیر مدیریتی بشوند، نداشتند.

اینکه چرا خانم ها یهو در بازار کار غیب شان می زند و چرا این همه رتبه های بالا در دانشگاه های فنی مختص دختران است، ولی وارد بازار نمی شوند و اگر می شوند، قدرتی را که در دانشگاه داشتند، در بازار کار ندارند، ذهنم را قلقلک می داد. سعی کردم آنالیز رزومه خانم های (رشته های) فنی در شرکت ابردراک را بیشتر کنم. سعی کردم همواره بین دو رزومه واجد شرایط، اگر یکی دختر باشد، دختر را انتخاب کنم. دختران الان رُل های فنی خیلی خوبی در ابردراک دارند. اما عملا انگیزه زیادی برای سی لول شدن ندارند و نهایت دوست دارند در تیم خودشان، مهارت های مدیریتی را یاد بگیرند.

اسدی: بر اساس آمار سازمان ملل، علیرغم اینکه زنان بالای 50 درصد فعالیت ها را انجام می دهند، ولی از آنجایی که بیشتر این کارها منجر به عایدی نمی گردد، یک دهم عایدی مالی به زن ها اقتصاد دارد و فقط یک درصد مالکیت در اختیار زنان است. به رغم اینکه خروجی (زنان از دانشگاه های ایران) 50 درصد است، اندازه مهاجرت خانم ها پایین تر است. این گپ را چطور پر کنیم؟ آموزش چگونه می تواند راهکاری برای این حوزه باشد؟

سلوکی: به جانشین پروری اشاره نمودیم. اما چه وقتی می توانیم روی جانشین پروری کار کنیم؟ وقتی که فضا را به خانم ها بدهیم. باید این فضا را فراهم کنیم که کنارمان قرار بگیرند. اگر این اتفاق بیفتد، می توانیم به جانشین پروری بپردازیم. باید فضا را آماده کنیم تا این (فعالیت ها) تجربه زیسته شان گردد. ما می گوییم حتما بچه ها کارآموزی و کارورزی بروند. باید فضا را فراهم کنیم تا شما در کنار سایر زنانی که پیروز بودند و این مسیر را طی کردند قرار بگیرید. ما در شناسایی استعدادها در نوجوانان و جوانان و به خصوص زنان، کمبود داریم. اعتقاد دارم باید از مدرسه آغاز کنیم.

باید برای شناسایی هزینه کنیم. یک دوره ای شرکت ها آغاز کردند به آموزشگاه زدن، چون ورودی دانشگاه ها برایشان مناسب نبود. به جای اینکه مشکل از ریشه پیدا گردد، راه چاره هایی می دهیم که مشکل اساسی را حل نمی نمایند. اگر همین هزینه برای شناسایی جوانان و نوجوانانی که می توانند به بازار ورود نمایند، مخصوصا دختران، می تواند یاری زیادی به ما در بازار کار کند.

اسدی: اتاق بارزگانی چه امکاناتی را در اختیار اعضاء قرار می دهد؟

همه اتاق های بازرگانی چند کارکرد اصلی دارند که عبارت هستند از شبکه سازی، توانمندسازی در قالب برگزاری دوره های آموزشی اجرایی به وسیله اتاق و یا با همکاری با نهادهای دیگر، پژوهش و مطالعات و بازار پژوهشی برای یاری به کسب وکارها و در نهایت، تسهیلگری و دفاع از حقوق کسب وکارها از اصلی ترین این کارنمودها هستند. ما یک شورای مصاحبهی دولت و بخش خصوصی داریم که در آنجا، مسائل صنفی مطرح می گردد و دولت موظف است که پاسخ دهد. بسیاری از مسائل کسب وکارها در این شورای مصاحبه حل شده است.

مجری: بزرگ ترین چالش این روزها، امنیت داده است. با توجه به ماموریت اصلی افتا که باید مشاور جدی در زمینه امنیت برای کسب وکارهای کوچک و میانه باشد، چه راهکاری به این کسب وکارها پیشنهاد می کنید؟

آریا: این چالش جهانست. تا سال 2025، 10 تریلیارد گیگابایت دیتا در جهان فراوری خواهد شد و تا 2025، حوزه جرایم سایبری سومین اقتصاد جهان خواهد بود. مهم ترین چالش هم متوجه کسب وکارهای کوچک و میانه و مخصوصا استارتاپ هاست. چرا؟ به این علت که نه منابع مناسبی در اختیار دارند، نه نیروی انسانی و نه زمان کافی، برای اینکه بتوانند به موضوع امنیت سایبری مثل یک شرکت بزرگ بپردازند.

بسیاری از استارتاپ هایی که این روزها شکل می گیرند، در زمینه خدمات عمومی فعالیت می نمایند و با داده های مردم سروکار دارند. استارتاپ ها و کسب وکارهای کوچک و میانه ما باید بخشی از توان شان را بگذارند برای امنیت سایبری. چون بزرگ ترین دارایی آنها در آینده نزدیک، دارایی اطلاعاتی است. مهم ترین کاری که کسب وکارهای کوچک و میانه و استارتاپ ها باید انجام دهند، داشتن یک پلن و یک استراتژی است. اقدامات پیشگیرانه الزاما اقدامات هزینه بری نیستند. به تربیت نیروی انسانی امنیت هم به چشم سرمایه گذاری نگاه کنید. چون باید بخشی از منابع مان را صرف تربیت نیروی انسانی امنیت کنیم.

اسدی: سارا جان! سهم ابردراک از بازار چقدر است؟

راد: هیچ دیتای واقعی درباره مقدار بازار پردازش ابری ایران وجود ندارد. ما 5 درصد از این بازار را براساس مقدار بازاری که خودمان تخمین زده ایم، پیش بینی کردیم. در این مسیر هم خوب عمل کردیم و خوب پیش رفتیم. اما موضوع اصلی این است که مقدار این بازار تعیین نیست و هیچ نهادی هیچ تخمین مناسبی درباره این بازار انجام نداده است. آن چیزی که ما اعلام کردیم براساس مقدار بازار جهانی، کاهش تدریجی (اسکیل داون) براساس جمعیت و ضریب نفود اینترنت در ایران بوده که براساس آن، این هدف گذاری را برای خودمان در نظر گرفتیم. با همه این تفاسیر، استراتژی ما افزایش سهم بازار است.