بی کاران مشغول نمایشند!

به گزارش تور آسیایی ارزان، استاد ارتباطات با بیان اینکه تاثیرپذیری از شبکه های اجتماعی، تابعی از میزان تحصیلات، فهم اجتماعی و فرهنگ افراد است، گفت: تفاخرهایی که در فضای مجازی می بینید عموما کار مشتی بیکار است.

بی کاران مشغول نمایشند!

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، خوب یا بد، دیگر از دیوارهای بلند بر گرد زندگی خصوصی افراد خبری نیست و تنها با اشاره ای می توان به حریم شخصی افراد شناخته شده یا ناشناس سرک کشید، آن ها را قضاوت کرد، از غم و شادی شان باخبر شد و خلاصه صرف نظر از این که چه میزان از نمایش زندگی آن ها در فضای مجازی حقیقی است، در متن زندگی آن ها حضور یافت.

این زیست مجازی نوپدید، سبک زندگی بسیاری از انسان های پیرامون ماست که فارغ از فقر و دارایی نه تنها خود را برای دیگران بازنمایی می کنند، بلکه گاه دست به انتشار مطالبی می زنند که شاید رسانه ها از آن ها غافل مانده باشند. شماری دیگر که نظاره گر این نمایش اند گاه از افشاگری های آن ها به وجد می آیند، گاه خشمگین می شوند و گاهی خود یا جامعه شان را نکوهش می کنند. هر چند این واکنش ها دوام چندانی ندارند و به واسطه آن نمی توانند بر لایه های عمیق اجتماعی تاثیری داشته باشند، اما به هر روی بخشی از زیست روزمره بسیاری از ما را شکل می دهند.

در گفت وگو با مهدی محسنیان راد به زیست مجازی نوپدید ایرانیان پرداخته ایم. او در سال 1374 به عضویت هیات علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) درآمد و در سال 1391 درجه استادی را دریافت کرد. نظریه بازار پیام محسنیان راد نخستین بار در کنفرانس انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی در بوداپست ارائه و پس از آن به زبان های فارسی، انگلیسی و عربی منتشر شده است.

شما در نظریه ای با عنوان اکوسیستم ارتباطی به شیوه های انتشار پیام در اکوسیستم های مختلف ارتباطی پرداخته اید. نمایشی شدن زندگی روزمره در فضای مجازی را بر اساس این نظریه چطور ارزیابی می کنید؟

اکوسیستم ارتباطی سال 2018 به عنوان یک ایده در بیرون از ایران به چاپ رسید. در این ایده چنین مطرح شده است که همانطور که اکوسیستم هند تابع سه عامل انرژی، ارگانیک و ماده است و در این کشور درختان برگ های خیلی بزرگی دارند یا سیستم جانوران آن با آلاسکا متفاوت است؛ در اکوسیستم ارتباطاتی نیز جهان همین روند را طی می کند و این سه عنصر با هم در تعامل اند.

در اکوسیستم ارتباطی انرژی همان باید و نبایدهای ارتباطی یا هنجارها است. قوانین نوشته و نانوشته ای که ارتباطات ما را مدیریت می کند. از جمله شروع ملاقات با سلام کردن در فرهنگ ایرانی که در فرهنگ آمریکایی وجود ندارد، توقیف گسترده روزنامه ها در دوره ای از مدیریت کشور، در انحصار دولت بودن رادیو و تلویزیون طبق قانون اساسی کشور، نمایش فیلم های صرفا ایرانی در سینماهای کشور، تدابیر عجیب و غریبی که مثلا مادرشوهر و عروس طی سالیان برای روابط خود آموخته اند و دیگر قوانین نوشته و نانوشته از این دست که همه این ها اکوسیستم ارتباطی جامعه ایران معاصر را تشکیل می دهند.

یک عامل دیگر، عامل ماده است. ماده در اکوسیستم ارتباطی یعنی تمامی امکانات ارتباطاتی که یک جامعه از آن برخوردار است. درآمد حاصل از نفت این توانایی را ایجاد کرد که بیشتر ایرانی ها بتوانند تلفن هوشمند داشته باشند. بیشتر مردم در ایران توانستند [برای نیاز یا برای چشم و هم چشمی] تلویزیون های قدیمی را کنار بگذارند و تلویزیون های مسطح بخرند. ماده تمامی تکنولوژی هایی است که افراد از آن ها استفاده می کنند. مثل تمام دیش هایی که برای دریافت شبکه های ماهواره ای نصب می شوند.

ملت های مختلف بدون مداخله دولت ها و بدون مداخله پروپاگانداهای سیاسی، دینی و مذهبی به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و این امر سبب خواهد شد که ضمن نمود عجیب نسبیت در فرهنگ ها، انسان های کره زمین بتوانند تفاوت ها و مشابهت های یکدیگر را به صورت شفاف تر درک کنند

این نظریه می گوید که در گذشته مخاطبان رسانه ها توده بودند. وقتی از mass media سخن می گفتیم مقصود این بود که مخاطبان رسانه ها شکل توده ای داشتند. الان بیش از یک دهه است که mass media ها دارند به سمت مرگ پیش می روند. یعنی دیگر توده ای مخاطب در مقابل یک ابزار ارتباطاتی مثل تلویزیون نیستند. این مساله قبلا هم پیش بینی شده بود. مک لوهان در آخرین کتاب قبل از مرگش این را گفته بود. من هم در سال 2001 در کنفرانس بوداپست این را پیش بینی کردم که در بازار پیام عمر mass media رو به انتها است.

طبق این نظریه ملت های مختلف بدون مداخله دولت ها و بدون مداخله پروپاگانداهای سیاسی، دینی و مذهبی به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و این امر سبب خواهد شد که ضمن نمود عجیب نسبیت در فرهنگ ها، انسان های کره زمین بتوانند تفاوت ها و مشابهت های یکدیگر را به صورت شفاف تر درک کنند.

اکنون در فضای مجازی پیام های خاصی mass (همگانی. هم رسانی) می شوند. مثلا عکس یک فیش نجومی به عنوان یک پیام mass می شود و حتی ممکن است چنین پیامی خیلی بیشتر از پیامی که رسانه های رسمی در این باره منتشر می کنند mass شود. بنابراین اکنون در یک اکوسیستم ارتباطی خاص، یک سری پیام هستند که شکل توده به خود می گیرند و فراتر می روند. اما در عین حال در مقدمه بازار با کلی پیام روبرو ایم. یکی از پیام ها همان است که شما می گویید. در شبکه های اجتماعی پیام های مختلف و متنوعی رد و بدل می شوند. گاهی موجی راه می افتد و دوباره فروکش می کند. با این توضیح، می بینیم که هیچ اتفاق مهمی در شبکه های اجتماعی نمی افتد.

موضوع مورد بحث شما یعنی نمایشی شدن زندگی روزمره در واقع همان اصطلاحی است که رسانه ها بعد از به نمایش درآمدن فیلم رهگذران پاریس برادران لومیر به کار دریافتد. اساسا فکر می کنم چون یک پدیده جدید در فضای مجازی در حال شکل دریافت است و آن انبوه پیامی که مخاطب امروز با آن روبرو است را نسل گذشته نداشتند، این موضوع زیادتر به چشم می آید. نسل گذشته فقط دو کانال تلویزیون در اختیار داشتند که در معرض آن بودند در حالی که الان همه در معرض انبوه پیام هستند.

شما در نظریه اکوسیستم ارتباطی بحثی با عنوان نابرابری رسانه ای را هم مطرح می کنید. آیا نابرابری رسانه ای می تواند در نمایشی شدن زندگی در فضای مجازی موثر باشد؟

در واقع نمایش آن چه ابتدال خوانده می شود در فضای مجازی امری طبیعی است. بحث این است که در گذشته دیوار خانه ها بلند بود و هر کسی نمی توانست حریم خصوصی افراد را ببیند. الان این دیوار در حال کوتاه شدن و حوزه های شخصی در حال عمومی شدن است

می تواند درست باشد، اما می تواند به این اندازه که شما می گویید هم با اهمیت نباشد. چون در کشورهایی که انحصار رادیو تلویزیون را نداریم نیز با پدیده نمایش زندگی روزمره در فضای مجازی روبرو ایم. چیزی که قبلا نبوده. این مساله یک موج جهانی است و مساله خاصی به وجود نیامده است. شما اگر به یکی از گورستان های متروکه تهران بروید، می بینید که طبقه مرفه وجه اشتراک عجیبی دارند. می بینید که در تصاویر رنگ و رو رفته ای که بر سر مزار افراد است؛ همه مردان فوت شده ساعت مچی را زیر چانه خودشان گذاشته و عکس گرفته اند و اصطلاحا به آن پز می دهند. امروزه ما با دیدن این تصاویر تعجب می کنیم اما در آن زمان ساعت شاخصی برای نمایش رفاه و طبقه اجتماعی بود. این که انسان با ابزار جدید احساس فخر می کند و برایش تازگی دارد، امر تازه ای نیست. مدتی که بگذرد تازگی خود را از دست می دهد. شاید بیکارانی از سر تفنن به آن بپردازند.

بیکاران؟!

بله بیکاران. قصد توهین ندارم. مثل مادربزرگ هایی که صبح تا شب را در کنار پنجره سپری می کردند. الان هم افرادی که احساس می کنند کاری ندارند بیشتر اوقات خود را در شبکه های اجتماعی سپری می کنند. پس به نظر من اتفاق خاصی رخ نداده است. چیزی جایگزین چیز دیگری شده است.

یعنی نمایش مبتذل از زندگی روزمره در شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام امری طبیعی است؟

این که انسان با ابزار جدید احساس فخر می کند و برایش تازگی دارد، امر تازه ای نیست. مدتی که بگذرد تازگی خود را از دست می دهد. شاید بیکارانی از سر تفنن به آن بپردازند

از کدام ابتذال صحبت می کنید؟

این که مثلا نمایش وجوهی از زندگی مصرفی در شبکه های اجتماعی همگانی شود که نمایش آن نه ضروریتی دارد نه سودی!

در واقع نمایش آن چه ابتدال خوانده می شود در فضای مجازی امری طبیعی است. بحث این است که در گذشته دیوار خانه ها بلند بود و هر کسی نمی توانست حریم خصوصی افراد را ببیند. الان این دیوار در حال کوتاه شدن و حوزه های شخصی در حال عمومی شدن است. ممکن است در مواردی از این نمایش ها تقلیدهایی هم رخ بدهد، اما باید توجه داشت که تاثیرپذیری از شبکه های اجتماعی تابعی از میزان تحصیلات، فهم اجتماعی و فرهنگ افراد است.

در انتها اگر نکته ای هست بفرمایید.

پیش از این که نگران یا راضی باشیم که در شبکه های اجتماعی چه می گذرد، باید بدانیم که راضیی از سانسور نشدن اخبار و افشاگری هایی که در شبکه های مجازی می شود، فایده ای ندارد، زیرا افشاگری باید توسط روزنامه نگاران متخصص انجام شود. حتی نمی توان به این افراد عنوان شهروند خبرنگار را اطلاق کرد. زیرا شهروند خبرنگار یک فرد عامی نیست. او یک روزنامه نگار زبده است که خودش خبر تهیه می کند و به سازمان ها و رسانه های خبری می فروشد.

منبع:مهر

منبع: خبرگزاری تسنیم
انتشار: 25 آذر 1398 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: asiaro.ir شناسه مطلب: 505

به "بی کاران مشغول نمایشند!" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "بی کاران مشغول نمایشند!"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید