نشست پرسش و پاسخ فیلم مستند از مشروطیت تا سپنتا برگزار گردید - تور آسیایی ارزان

فیلم مستند از مشروطیت تا سپنتا ساخته محمد تهامی نژاد، پژوهشگر تاریخ و مستندساز معاصر عصر روز گذشته 26 دی در سالن فردوس به نمایش عایدی.

پس از نمایش این فیلم، نشست پرسش و پاسخ با حضور مهرداد فراهانی نویسنده، منتقد و پژوهشگر سینمای مستند و تاریخ سینمای ایران برگزار گردید.

محمد تهامی نژاد کارگردان این اثر نیز به علت بیماری امکان حضور در جلسه را نداشت و پیغام او برای مخاطبان قرائت شد.

مهرداد فراهانی در بخش ابتدایی صحبت های خود گفت: در فیلم از مشروطیت تا سپنتا موضوع پژوهش بسیار مشهود و حائز اهمیت است. ضمن اینکه فیلم به مثابه یک پژوهش بنیادی است. گاهی یک تحقیق و کار پژوهشی از قبل وجود دارد و فیلمساز آن را به یک فیلم تبدیل می نماید اما گاهی نیز یک فیلم خود ابزاری برای پژوهش به وجود می آورد که این مسئله یک اتفاق همیشگی نیست.

وی با بیان اینکه برخی فیلم ها به علت تحقیق و کار پژوهشی که داشته اند مورد توجه قرار می گیرند، اضافه نمود: اسنادی که در این فیلم فراهم آمده، بعدها در آثار دیگر نیز مورد استفاده نهاده شده است. مانند گفت و گو با روح انگیز سامی نژاد، حبیب الله مراد و خان بابا معتضدی که از آنها میتوان به عنوان سندی برای پژوهش های آینده استفاده کرد.

فراهانی ادامه داد: از مشروطیت تا سپنتا فیلمی فروتن است که این موضوع برگرفته از شخصیت تهامی نژاد است.

وی با بیان اینکه گاهی نگاه سندگونه به اثر مانع فهم ارزش های سینمایی آن می گردد، بیان داشت: این اثر اسبابی را برای سایر محققان سینمای ایران فراهم نموده و افراد بسیاری تا به امروز به فیلم تهامی نژاد ارجاع داده اند. این مستند کاری خلاق، با طراوت و بازیگوش است که متعلق به زمان معاصر به نظر می رسد و اثری از کهنگی در آن مشاهده نمی گردد. در عصر حاضر زمانی که با اسناد بی جان کار می کنیم، تدوین کامپیوتری امکانات زیادی به ما می دهد اما آن موقع این امکان وجود نداشته است.

وی ادامه داد: همه ما تهامی نژاد را به عنوان یک پژوهشگر می شناسیم اما فیلم نشان می دهد او یک کارگردان تمام عیار است که با استادی تمام توانسته فیلمی با طراوت را به وجود بیاورد.

این پژوهشگر ادامه داد: فیلم فانوس خیال را بهرام ری پور چند سال پس از این اثر ساخته که موضوع آن هم تاریخ سینما است و ساختاری شبیه به مقاله ای مصور دارد که در این خصوص اطلاع رسانی می نماید.

فراهانی بعلاوه گفت: تهامی نژاد به عنوان محقق، خود دارای دیدگاهی خاص نسبت به سینما است و براساس دیدگاه شخصی، نگاهی به تاریخ سینمای ایران دارد. از مشروطیت تا سپنتا اثری پیشگام است که فیلمساز در 28 سالگی درباره تاریخ سینما ساخته است.

وی اظهار داشت: در دو دهه اخیر به همت برخی از فیلمسازان، تاریخ معاصر مسئله مستندسازان ایران شده است اما در سال 49 و پیش از آن شرایط اینگونه نبوده و عموما فیلم ها یا فضایی شاعرانه داشتند و یا درباره تاریخ بسیار کهن و موضوعات دیگر ساخته می شدند و تاریخ معاصر دغدغه مستندسازان آن موقع نبوده است.

فراهانی ادامه داد: یکی از آرزوهای دیرینه من این است که انبوه نوشته های محمد تهامی نژاد در قالب کتاب جمع آوری گردد و متولی آن می تواند جایی مانند موزه سینما باشد. بعلاوه لازم است به وسیله فیلمخانه ملی ایران آثاری از این دست مورد ترمیم قرار گیرد.

در ادامه ارد عطارپور از مستندساز سرشناس که به تماشای این اثر نشسته بود، در سخنانی گفت: تهامی نژاد پژوهشگر تاریخ بوده و علاقه او به این رشته، مقدم بر ساخت فیلم مستند است. تلاقی تاریخ و سینمای مستند درنهایت به اثری تبدیل شده که اکنون از اسناد تاریخی مهم به شمار می رود. در فیلم از مشروطیت تا سپنا خان بابا معتضدی حضور دارد که حضور او اتفاقی عجیب است، زیرا او از مطرح ترین فیلمبرداران تاریخ سینمای ایران بعد ابراهیم خان عکاس باشی است. تهامی نژاد در این اثر صرفا ثبت کننده تصاویر نبوده بلکه به عنوان کارگردان میزانسن های قابل توجهی در نظر گرفته است و این موضوع در سایر مستندهای او نیز وجود دارد.

نگاه تاریخی تهامی نژاد به عنوان یک انسان چند وجهی در مقالات، کتاب ها و فیلم های او بسیار شاخص است. او به تاریخ علاقه دارد و این مسئله در مجموعه فعالیت های ایشان مشهود است.

وی ادامه داد: تهامی نژاد علاوه بر اینکه پژوهشگر تاریخ است، از پیشگامان پژوهش مستند در سینمای ایران نیز به شمار می روند.

در ادامه پروین ثقه الاسلامی، مدیر پیشین مجموعه کاخ گلستان نیز گفت: متاسفانه بیشتر مکان های تاریخی که لازم است در اختیار مستندسازان قرار بگیرد بیشتر برای فراوری فیلم های سینمایی و تلویزیونی استفاده می گردد. البته تا زمانی که آسیبی به اشیاء تاریخی وارد نگردد، مسئله ای وجود نخواهد داشت. اگر در موزه ها فیلمسازان بتوانند رعایت برخی ضوابط را داشته باشند، این مکان ها می توانند هر چه بیشتر در اختیار آنها قرار بگیرد.

وی ادامه داد: خوشحالم در زمان مدیریتم مستندهای بسیاری در کاخ گلستان ساخته شد. امیدوارم درباره مشروطیت و نقش افرادی که در این راه جان خود را از دست داده اند، آثار درخشانی ساخته گردد. یادم می آید شهریار عدل فیلم هایی را در انبار کاخ گلستان پیدا کرد و به همت او این فیلم ها از زیرزمین های کاخ گلستان به فرانسه برده شد و مورد بازسازی نهاده شد و برای اولین بار آن را در فیلمخانه ملی ایران به نمایش گذاشتیم.

عطارپور در ادامه سخنان ثقه الاسلام گفت: شهریار عدل به نکته ای براساس آن فیلم ها دست پیدا نموده بود. او می گوید تاریخی که دوربین برای اولین بار وارد ایران شد، با تاریخی که تاریخ شناسانی همانند جمال امید ذکر نموده اند، تفاوت دارد و شش ماه پیش از آن است.

در بخش پایانی این برنامه مهرداد فراهانی نیز گفت: این فیلم یک ارزش اضافه نموده دیگر هم دارد و نشان می دهد پژوهش درباره تاریخ سینمای ایران چه مسیری را طی نموده است. برخی از پلان ها همانند تصاویر ناصرالدین شاه بعدها و در سال 81 به آن اضافه شد. تهامی نژاد می گوید تصویر لابراتوار ایرانی برای اولین بار در فیلم من نمایش داده می گردد اما احتمالا قدیمی ترین آن نیست. بعلاوه سایه های روی پرده در این فیلم که ارجاعی به سینما است.

در این برنامه افرادی همانند سعید رشتیان، سعید رجبی فروتن، فخرالدین سیدی نیز حضور داشتند.

برنامه شب های مستند موزه سینمای ایران با همکاری انجمن تهیه کنندگان مستند در سالن فردوس موزه سینما برگزار می گردد.